Recensie: De Brandstichter

Heb je DE BRANDSTICHTER al gelezen? Het is het derde boek van Egon Hostovský dat bij ons is verschenen. 'Net als DE SCHUILPLEK met een beeldschoon omslag. Zo zou je boeken vaker willen zien.' Ger Groot.

Lees hier de hele recensie: #FLITSRECENSIE #263

'In een vergeten dorp in Midden-Europa brandt een huis af. Dan nog een. En nog een. Wie is de geheimzinnige pyromaan die het op de gemeenschap voorzien heeft? De paniek slaat toe. Tegen welk gevaar moet men zich wapenen?

‘De brandstichter’ was niet de eerste roman van de Tsjechisch-Amerikaanse schrijver Egon Hostovský, die zo’n dertig boeken zou publiceren. Maar hij vestigde er, volgens de toelichting bij de nu verschenen Nederlandse vertaling, in 1935 wel zijn naam mee. Het tekent haarscherp uit hoe massahysterie kan ontstaan – en dat was in de jaren ’30 geen toevallig thema.

Want wat gebeurt er nu eigenlijk in het gehucht Zbečnov? Subtiel zoomt Hostovský vrijwel direct in op de enigszins schlemielige Kamil, die het met zijn adolescentenerotiek maar wat moeilijk heeft. Verliefd op een nét iets ouder meisje dat het dorp bezoekt, lijdt hij aan alle vernedering en onzekerheid die bij die leeftijd hoort.

Dus haat Kamil de wereld en is hij in de ogen van de lezer al snel de ideale verdachte. Het dorp zelf denkt daar over. Er is ruzie geweest met een langstrekkende Duitser: een vreemd en dus suspect sujet. Maar ook onderling vertrouwen de dorpsgenoten elkaar steeds minder. Waarschijnlijke en onwaarschijnlijke theorieën wisselen elkaar af; harde feiten spelen hoogstens een ondergeschikte rol.

Natuurlijk, de branden zijn echt. En sommige ervan zijn ook vooraf aangekondigd. Maar hangen ze ook werkelijk samen? Dat de eerste brand zo goed als zeker een ongeluk was, gelooft niemand meer wanneer het vermoeden van een kwaadaardig complot eenmaal heeft postgevat.

Wat er wérkelijk gebeurd is in Zbečnov, laat Hostovský ook aan het slot van zijn boek in het midden. Er waren branden en plotseling houden die op; dat is alles – en de dorpsgenoten maken de rekening op. Strikt genomen had elk van hen de pyromaan kunnen zijn, en misschien wáren ze dat in een enkel geval ook wel. Maar van één kwaadaardige brandstichter is waarschijnlijk nooit sprake geweest.

Je hoeft niet diep te graven om te zien hoe Hostovský in deze roman het mechanisme van de collectieve waanzin fileert. Zelf was hij daar als jood in de jaren ’30 misschien extra gevoelig voor. Hij vluchtte naar de VS, schreef na zijn terugkeer het scherpzinnige onderduikersverhaal ‘De schuilplek’ dat we hier eerder bespraken (#Flitsrecensie 231), en vertrok opnieuw toen de communisten de macht hadden gegrepen, maar bleef tot zijn dood in 1973 in het Tsjechisch schrijven.

Zijn werk wordt nu herontdekt. ‘De brandstichter’ is al de vierde roman die in de afgelopen jaren in het Nederlands verschenen is. Net als ‘De schuilplek’ met een beeldschoon omslag. Zo zou je boeken vaker willen zien.' Ger Groot

E. Hostovský: De brandstichter. Vert. E. De Bruin. Uitg. Zirimiri Press, 205 blz.

#egonhostovsky #edgardebruin #tsjechischeliteratuur #vertaaldeliteratuur